Nagdako jud ko na bored ang akoang kinabuhi halos kada-adlaw.
Ang Kaniadto
Kaniadto, wala jud mi mga gadgets. Naa lang tu’y panahon na Elementary pako nga nauso ang ‘brick game’. Pero akoang mama ang tigdula ato halos. Makahulam lang ko kung di na siya gamiton pero kajot rapud. Naa sad bar phone akoang mama sauna ug magdula ko ug snakes pero kapuyan pud ko madugay.
Ang Mga Lingaw Kaniadto
Ang akoa jud lingaw sauna kay kung mamunga ang amoang kahoy sa lanzones, musaka dayon ko sa kahoy ug didto ko magkaon. Ganahan ko sa view sa ibabaw sa kahoy kay malingaw ko magtan-aw sa mga dahon ug sa palibot. Naa sad agianan sa amoang bintana nga naa didto ang atop sa amoang kusina dayon naa pu’y atop sa ibabaw nga dili siya init. Mutabok dayon ko gikan sa amoang bintana padulong didto sa atop para didto maghigda ug mutan-aw sa langit.
O kaha maghimo ko ug duyan sa kwarto ug didto ko maghigda-higda. Maghimo sad ug balay-balay gamit ang mga habol ug karton. Naa pajud mga panahon na ganahan kaayo ko magbasa ug libro pero ang amoang libro kay 10 ka gagmay na Bible Stories, dictionary ug mga libro sa eskwelahan. Inig summer kay wala man klase, basahon nako tanan story sa akong mga libro sa eskwelahan ug inig mahurot na, ang dictionary na English akong basahon.
Di jud ko hilig maglaag sauna. Kay busy man ang akoang mga ginikanan sa panginabuhian, wala jud mi’y laag-laag ug lagyong mga lugar. Mangadto mi sa dagat inig naa’y birthday ug para sa akoa sauna, ‘luxury o sosyal’ na kaayo ni kay sa kabusy sa kinabuhi, talagsa rapud makaadto sa dagat. Naa ko’y mga silingan na higala sauna pero muadto rapud ko sa ilaang balay kung imbitahon ko nila. Pero ug dili, sa balay rajud pud ko. Kajot rapud kaayo mi nagkatv sauna. Mao ng katong wala mi tv, maminaw ko ug mga drama sa radio ug mao na siya akong kalingawan.
Makaingon ko na boring ni siya kaniadto kung ikompara nato sa ‘lingaw’ nga version karong panahona.
Ang Bag-ong Version sa Lingaw
Karon, halos tanan tawo naa najud smartphone. According sa bank my cell na website, adunay 7.21 Billion o 60.42% sa populasyon sa tibook kalibutan ang naa’y cellphone. Mao na ni ang gihimong ‘kalingawan’ nato karon. Kung kita naanad nga naa jud smartphone, di ta mahimutang nga wala ta naggunit ani. Sa giingon pa permi sa amoang simbahan, mas malimtan pa ang Bibliya kaysa sa cellphone. Ug tinood jud kaayo ni.
Kay halos naa man ta’y smartphone tanan, daghan nasad kaayo ang mga social media karon. Naa’y Youtube, Facebook, Twitter, Instagram, Tiktok, Snapchat, Pinterest, Reddit, Tumblr, LinkedIn, ug uban pa. Kani tanan nakahatag jud ug ‘lingaw’ sa atoa. Tungod ani nga mga social media, pwede nata nga mag-inusara ug malingaw ra gihapon ta. Tungod pud ani, daghan ta ug oras nasayang ug nilutok sa atong mga smartphones.
Daghan kaayo ko ug mga videos nga nakita sa Youtube mahitungod sa mga feelings sa mga tawo mahitungod sa smartphones. Naabot man gud ko sa punto sa akong kinabuhi na gikapoy nako ug scroll sa social media. Ang akoa nalang tan-awon sa social media, ang mga videos sa mga tawo na worth it tan-awon kay makahatag ug dungag kaalaman.
Ang Dili Pagkahimutang
Niadtong pandemic, daghan kaayo ang mga tawo nga nadepress tungod kay permi nalang sa balay magpundo. Boring kaayo ang kinabuhi. Daghan sa mga tawo nga nangita jud ug pamaagi na malingaw sa balay. Di nata mahimutang ug di ta malingaw. Mao ni ang panahon nga naabri ang mga huna-huna sa ubang tawo ug mao sad ni ang panahon nga mas naaddict ang mga tawo sa social media.
Ang Dopamine Detox
Naa sad ko’y mga nakita na videos sa Youtube na gitawag ug ‘dopamine’ detox. Ang laing term sa ‘dopamine’ kay ‘happy hormones’. Matud pa sa videos na akong nakita, ang number 1 jud nga nakahatag ug ‘dopamine’ sa atoa kay ang paggamit ug smartphone. Kanang malingaw ta ug tan-aw sa mga videos maong magsige nalang ta ug scroll.
Wala sad nakatabang ning ‘algorithm’ kay ilaang ipredict ang mga videos na makalingaw para nimu. Kung ganahan ka ug pranks nga videos, inig scroll nimu sa imung Facebook o Instagram, mga prank videos ang manggawas tanan. Mao ni siya nga magsige nalang ta ug scroll.
Karon, daghan ang mga tawo sa Youtube na magdopamie detox. Gusto sila mubalik sa pagkaboring para makatuon sila ug appreciate sa kalinaw, ug sa kaboring na wala’y gibuhat. Kanang ikaw ra isa ug ang imuang huna-huna. Mas mulalom daw atong panghuna-huna kung buhaton nato ni.
Ang Pagka-toxic
Daghan sad ang mga tawo sa Youtube na gipangdelete nila ang ilaang mga social media kay toxic daw kaayo. Sige sila ug kompara sa ilang kaugalingon sa laing tawo, ug sige sila ug ingon nga ing-ana pud unta ilang kinabuhi sa nakita nila sa videos. Naa’y uban nga gasige nalang ug higda ug ginunit sa cellphone na pwede unta to nila magamit ang oras para mananom, maghinlo, mangita ug bag-ong hobbies o magbasa ug libro. Daghan ang mga tawo na naulipon sa cellphone ug gusto nila mubalik sa simple ug ‘boring’ na kinabuhi.
Ang Pagkauso sa ‘Dumb Phones’
Ato lang miaging tuig, daghan ang mga tawo nga nagpalit ug ‘dumb phones’. Ang kani nga mga cellphones mao ni sila ang mga bar phone o flip phone na naa’y mga keyboard. Kani nga mga cellphones, wala’y internet ug social media. Ingon sa uban nga kung naa man sila’y social media, sa laptop sila mag-open para mapugos sila ug kuha dayon maglingkod. Di sad magdugay ug gamit ug laptop kay kapoy maglingkod. Tungod ani, kay wala naman kay ‘makalingaw’ nga smartphone, mapugos ka ug buhat sa mga boring na butang.
Ang mga Panahon nga Nasayang
Tungod ani nga mga videos, di nako ganahan mugunit sa akong cellphone. Magcellphone rako kung mag-upload ko sa akoang videos sa Facebook. Mao ng karon, daghan nako ug panahon para manghinlo kay mas gipriority nako ang mga importanting buluhaton kaysa magscroll sa social media ug pila ka oras. Naa’y mga panahon nga kapuyan ko ug hinlo dayon magscroll naman ko’s Instagram ug Youtube. Nagplano najud ko na muundang ug Instagram puhon. Kanang Facebook nalang ug Youtube ang mabilin sa akoa. Kay nafeel jud nako nga daghan jud ko’g panahon nasayang.
Ang Pagkat-on na Mabored
Nagkat-on ko na mabored. Nakat-on ko na instead magcellphone sa train, magtan-aw rako sa palibot. Maghulat sa doctor? Magtry ko ug basa ug libro. Naa sa park? Magtan-aw sa mga langgam nga nanglupad ug sa mga squirrels nga nanagan. Naglinya sa groceryhan? Mamalandong ug mga butang. Karon nga di na mahimutang ang mga tawo nga dili malingaw, ang mga boring ug simple na butang gihimo ng ‘kalas ug oras’. Ganahan ang mga tawo na while naa’y oras na wa kay mabuhat, dapat naa jud kay mabuhat. Mao ni ang gitawag sa Youtube na nalabian ra pud kaayo ang mga tawo sa pagkaproductive.
Kung naa raka sa balay o nagtrabaho ka o naa kay business, dili jud malikayan nga mabored ka sa kinabuhi. Naa jud panahon na sumhan ka sa balik-balik na gibuhat. Di rani siya maapply sa mga naa ra sa balay. Maapply sad ni siya sa mga nagtrabaho. Mumata, magluto, magkaon, malibang, maligo, adto sa trabaho, maniudto, trabaho napud, uli balay, magluto, magkaon, matulog. Balik-balik kada-adlaw. Kung permi nga balik-balik ang atong ginabuhat permi, mao ni makaboring sa kinabuhi.
Ang Pag-anad sa Kinabuhi
Maong mag-anad jud ta na maboring sa kinabuhi. Dili jud permi exciting ang mahitabo. Mas daghan jud ang adlaw na balik-balik atong ginabuhat kaysa mga adlaw na malingaw ta. Kung maanad ta na mabored sa kinabuhi, mas makaappreciate ta sa ginagmay na butang.
Makapamalandong siguro ta na nindot man diay maghigda sa duyan ug magtan-aw sa mga kahoy, dahon ug langit. O nindot man diay sa pamati na panington ug sinilhig kay maenergize ta. O kaha mas nindot man diay makig-istorya sa mga tawo kaysa maglutok lang sa cellphone. Basin sa kaboring, makatoon paka ug bag-ong skills na maggamit nimu sa trabaho o sa negosyo puhon. Kung dili man, sa imung kinabuhi. Nga ang mga skills makahatag ug satisfaction sa imua.
Gusto jud ko mahimong simple na tawo. Kay sa akong mabantayan, mas malipayon jud ang mga simple na tawo. Ug gusto sad ko na magmalipayon pareha sa ilaa.
God bless sa inyong tanan.
